Αντίσταση – Γιώργος Γιαννούλης – Εμφύλιος

Επταχώρι, τέλος δεκαετίας ’30, ο “καπετάνιος” Γιώργος Γιαννούλης.

Ψυχή της αντί­στασης ο Γιώργος Γιαννούλης. Ο Γιώργος Γιαννούλης, Επταχωρίτης, δι­κηγόρος, ιδιαίτερος Γραμματέας του Φ. Δραγούμη για την εντιμότητα και την εξυπνάδα του, πρώτος στη σειρά του ως Έφεδρος Αξιωματικός στη Σχολή Σύρου, όπου ο αντιστράτηγος Π. Σπηλιωτόπουλος τον κράτη­σε ως εκπαιδευτή την περίοδο 1939 — 40, τραυματίας στο Αλβανικό Μέ­τωπο, ιδεολόγος κομμουνιστής από τα φοιτητικά του χρόνια, δεν ήταν δυνατό να απουσιάσει από το σάλπισμα για αντίσταση κατά του κατα­κτητή.

Γράφει ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος:

«…την 4ην Μαρτίου, ημέραν Τετάρτην του 1943, εις Νεστόριον ανεπετάσσετο η σημαία της Επαναστάσεως… και εις μίαν ατμόσφαιραν άκρως ελληνικήν και εντός περιβάλλοντος πλαισιωμένου υπό ελληνικών σημαιών, αναπτύχθηκαν οι σκοποί της επαναστάσεως και ανετέθη η αρχηγία των ενόπλων δυνάμεων εις τον έφεδρον ανθυπολοχαγόν Γιαννούλην Γ.».

Στις αρχές του 1943 τα βουνά γεμίζουν αντάρτες από πατριώτες όλων των παρατάξεων, αριστερούς και δεξιούς, που τους ένωνε ο Γιαννούλης, πράγμα όμως για το οποίο αργότερα παρεξηγήθηκε.

Το φούντωμα της αντίστασης στην περιοχή της Καστοριάς δεν άφησε ασυγκίνητους τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους.

Οπλίζουν σε αντίποινα 2000 βουλγαρόφρονες – Κομιτατζήδες με τον Κάλτσεφ. Οι αντάρτες του Γιαννούλη εξορμούν στην περιοχή της Καστοριάς και τιμωρούν τους συνεργάτες των κατακτητών, αλλά και τους Ιταλούς κατακτητές της Καστοριάς, και τους Γερμανούς. Σ’ όλο το διάστημα 1943 – 44 δεν υπήρξε μάχη που να έδωσαν τα τμήματα του Γιαννούλη και να μη διακρίθηκαν.

Στο παραπάνω χρονικό διάστημα οι αυτονομιστές Σλαβομακεδόνες των Κορεστίων με το πρόσχημα της συνεργασίας τους με τις αντάρτικες ομάδες για να εκδιωχθεί ο Γερμανός κατακτητής, προσπάθησαν να δη­μιουργήσουν προϋποθέσεις για την αυτονομία της Μακεδονίας. Ο Γ. Γιαννούλης αντιδρά. Σε άλλη περίπτωση, όταν ο Σνοφίτης Πέιος σήκωσε με το απόσπασμά του παντιέρα, ο Γιαννούλης με τα τμήματά του τον κυνή­γησε και τον υποχρέωσε να περάσει τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας.

Η προσπάθεια αυτή του Γιαννούλη εκδίωξης των αυτονομιστών Σνοφιτών από τη Μακεδονία, ήταν ανάλογη νομίζω εκείνης του Στρατηγού Ζέρβα, που τιμώρησε σκληρά ή έδιωξε στην Αλβανία τους Τσάμηδες, συνεργάτες των Γερμανών. Ο αγνός αυτός πατριώτης, που τόσα πρόσφερε στην πατρίδα κατά την Αντίσταση, καταδιώχθηκε, μετά τα Δεκεμβριανά, με πολλά «εντάλματα συλλήψεως» για φόνους Κομιτατζήδων στα Πετρανά Κοζά­νης και άλλων συνεργατών του κατακτητή κι αναγκάστηκε μαζί με άλλους 5.500 αγωνιστές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ να βρεθεί στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας.

ΕΜΦΥΛΙΟΣ

ΤΟ ΕΠΤΑΧΩΡΙ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ
ΚΑΙ Η ΣΤΥΓΕΡΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ

Όπως είναι γνωστό στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, ιδρύθηκε το ΕΑΜ που το αγκάλιασε το σύνολο του ελληνικού λαού, γιατί πίστεψε πως μέσω αυτού του μετώπου θα φτάναμε στην απελευθέρωση της χώ­ρας από τους κατακτητές, που ήταν ο πρωταρχικός στόχος του.

Στο ιδρυτικό του ΕΑΜ περιλαμβανόταν επίσης: «Ο σχηματισμός προσωρινής κυβερνήσεως του ΕΑΜ αμέ­σως μετά την εκδίωξιν των ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός της οποίας θα είναι η προκήρυξις εκλογών διά συντακτικήν εθνοσυνέλευση, με βάσιν την αναλογικήν, ίνα ο λαός αποφανθή κυριαρχικώς επί του τρόπου της διακυβερνήσεώς του». Οι πολιτικοί αντίπαλοι είχαν την υπόνοια, ότι απώτερος σκοπός του ΕΑΜ ήταν η κατάληψη της εξουσίας, ακόμα και δια των όπλων. Γι’ αυτό διαχώρισαν τη θέση τους ή άρχισαν να αγω­νίζονται κάτω από τη σημαία άλλων μετώπων, όπως, λόγου χάρη, του ΕΔΕΣ κ.λπ. Πρέπει πάντως να ομολογηθεί πως και οι δύο πλευρές πραγματοποιούσαν αντίσταση κι ο αγώνας τους ήταν υπέροχος τις στιγ­μές της συνεργασίας τους, όπως συνέβη στον Γοργοπόταμο.

Η Αγγλία ενεργώντας εν ονόματι και προς όφελος των Συμμάχων, αλλά εφαρμόζοντας και την πολιτική του «διαίρει και βασίλευε», ενίσχυε όλες τις δυνάμεις της αντίστασης, (ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, κ.λπ.). Ενδε­χόμενος εμφύλιος μετά την απελευθέρωση θα περιόριζε τις διεκδικήσεις της χώρας μας και θα διευκόλυνε την επιστροφή του Βασιλιά, όπως και έγινε.

Στις 12 Οκτωβρίου 1944 η Αθήνα ελεύθερη κολυμπάει στις σημαίες. Η «νόμιμη» Ελληνική Κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου επιστρέφει στην Αθήνα μαζί με τα στρατεύματα του Άγγλου Στρατηγού Σκόμπυ. Ο ΕΛΑΣ, πιεζόμενος από την ένοπλη επέμβαση των αγγλικών στρατευμάτων και με το σκεπτικό ότι σήκωσε το μεγα­λύτερο βάρος της εθνικής αντίστασης, επιδιώκει να καταλάβει την εξουσία δια των όπλων. Ακολούθησαν τα γνωστά Δεκεμβριανά γεγονότα, η ήττα του ΕΛΑΣ και η συμφωνία της Βάρκιζας για κατάθεση των όπλων από όλες τις οργανώσεις.

Όμως, όπως προκύπτει από τη δήλωση των αρχηγών των πολιτικών κομμάτων του Κέντρου: Σοφούλη – Καφαντάρη – Τσουδερού – Πλαστήρα στις 5 Ιουνίου 1945: «Αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας δε­ξιάς, των οποίων οι κυριότερες είχαν οπλισθεί εν μέρει υπό των Γερμανών και παντοιοτρόπως συνηργάσθησαν μετ’ αυτών, όχι μόνον δεν παρωπλίσθησαν όχι μόνον δεν διώκονται, αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όρ­γανα της τάξεως προς τελείαν κάθε δημοκρατικής πνοής κατάπνιξιν». Αρχίζει η εποχή του χωρισμού των Ελ­λήνων σε «εθνικόφρονες» και «μιάσματα» και φυσικά αρχίζει η απηνής δίωξη των «μιασμάτων», αντί η νικήτρια πλευρά να δείξει μεγαλοψυχία. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, ήταν ένα μεγάλο λάθος της μετά την απελευθέρωση κυβέρνησης κι αυτή η στάση ήταν η βασική αιτία που οδήγησε στον εμφύλιο σπαραγμό.

Στις αρχές του 1946 οι κυνηγημένοι αγωνιστές αρχίζουν να εξοπλίζονται. Οργανώνονται έτσι οι Ομάδες Δημοκρατικών Ενόπλων Καταδιωκομένων που λειτουργούσαν ως αποσπάσματα. Ένα τέτοιο απόσπασμα δί­νει το έναυσμα του εμφυλίου με τη γνωστή μάχη στο Λιτόχωρο στις 3 Μαρτίου 1946. Ο εμφύλιος αρχίζει.

Στις 28 Οκτωβρίου 1946 ιδρύεται το Γενικό Αρχηγείο Ανταρτών με αρχηγό τον Μάρκο Βαφειάδη.

Όμως η έκβαση του εμφυλίου ήταν από την αρχή χαμένη για την Αριστερά, δεδομένου ότι στις μυστικές συμφωνίες Τσώρτσιλ – Στάλιν στις 9 Οκτωβρίου 1944, λίγες μέρες δηλαδή πριν τα Δεκεμβριανά, ο Στάλιν χάρισε την Ελλάδα στον Τσώρτσιλ και ο Τσώρτσιλ τη Ρουμανία στον Στάλιν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, ενώ η Αγγλική επέμβαση στην Ελλάδα προκάλεσε μεγάλη αντίδραση και διαμαρτυρίες σ’ όλες τις χώ­ρες, μόνο της Ε.Σ.Σ.Δ. διαμαρτυρία δεν προκάλεσε.

Ο Ζαχαριάδης πρέπει κάτι να ήξερε γι’ αυτή τη συμφωνία ή, εν πάση περιπτώσει, λόγω της επαφής του με τη Μόσχα, γνώριζε πως δεν θα υπάρξει βοήθεια από την Ε.Σ.Σ.Δ. Κι όμως ξεκινά τον τρίτο γύρο.

Την 1η Ιουλίου 1946 ο Γιαννούλης με άλλους έξι αντάρτες από το Μπούλκες βρίσκονται στον Γράμμο. Με­τά από ένα χρόνο οι αντάρτες του θα ξεπεράσουν τις τέσσερις χιλιάδες.

Τώρα πια, αφού πολεμά τη νόμιμη κυβέρνηση, βρίσκεται στην παρανομία και επικηρύσσεται με το ποσό των 500.000δρχ. Αυτό όμως δεν εμποδίζει τον Φιλ. Δραγούμη (στο γραφείο του οποίου εργάστηκε ο Γιαννούλης στη διάρκεια των φοιτητι­κών του χρόνων) και που κατά μοιραία σύμπτωση είναι το 1946 Υπ. Στρατιωτικών, να επικοινωνήσει με τον Γιαννούλη. Με επιστολή που του έστειλε του υπόσχεται αμνηστία αν αποφάσιζε να παραδοθεί. Ο Γιαννούλης αρνείται και απαντά με επιστολή γραμμένη σε πολύ σκληρή γλώσσα από έναν άνθρωπο που διέθετε πε­ρισσή ευαισθησία. Σκόπιμα; Η άθελη επικοινωνία του με τον Υπουργό θα κινούσε, ίσως, τις υποψίες των συ­ντρόφων του, όπως και έγινε αργότερα.

Ο Γιαννούλης επισκεπτόταν συχνά το Επταχώρι το 1946 και το 1947, όπου διέμεναν οι γονείς του και οι αδελφές του. Οι άντρες του χωριού συγκεντρώνονταν, συνήθως, στα σκαλιά της εκκλησίας – ήταν αγαπητός από όλους – και τους μιλούσε για διάφορα επίκαιρα θέματα και για την πρόοδο της σοσιαλιστικής δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας υπό την ηγεσία του Τίτο. Εμείς τα παιδιά παρακολουθούσαμε τις συζητήσεις από κοντά. Εγώ καμάρωνα για το λεβέντη και τόσο έξυπνο, εξάδελφό μου! Οι συζητήσεις διαρκούσαν ώρες ολόκληρες, ήταν ελεύθερες και αρκετές φορές οι χωριανοί του έθεταν δύσκολες ερωτήσεις. Σε μια περίπτωση, λόγου χά­ρη, ο Ρίζος Σωτούλης, τον ερωτά: «Βρε, Γιώργο, γιατί έχετε μαζί σας τους Σλαβομακεδόνες, που θέλουν να μας πάρουν τη Μακεδονία;» Εκείνος του απαντά: «Τους έχουμε ενταγμένους στις δικές μας δυνάμεις για να τους ελέγχουμε. Μη φοβάστε, εγώ θα είμαι ο πρώτος που θα χύσω το αίμα μου για τη Μακεδονία, αν χρει­αστεί».

Ο Γιαννούλης κατέστησε τον Γράμμο κάστρο απόρθητο, αλλά υπό λογικές προϋποθέσεις συσχετισμού δυ­νάμεων. Όσο περνούσαν τα χρόνια, ο συσχετισμός δυνάμεων έκλινε υπέρ των κυβερνητικών δυνάμεων, ιδι­αίτερα μετά την ενίσχυση τους από τους Αμερικανούς. Με ποια λογική οι ικανοί και έμπειροι αξιωματικοί του Κυβερνητικού στρατού, που διέθεταν δεκαπλάσιες δυνάμεις και πενηνταπλάσια μέσα από το Δ.Σ.Ε. δε θα μπορούσαν, όπως και έγινε, να κερδίσουν μάχες εναντίον των τμημάτων του Δ.Σ.Ε.;

Φυσική συνέπεια, λοιπόν, ήταν να χαθεί το Κάμενικ στις 3 Αυγούστου 1948, όπως χάθηκε και η Μπάτρα με τον αιφνιδιασμό της 15ης Αυγούστου 1948. Η ευθύνη μάλιστα της 670^ης μονάδας των ανταρτών ήταν μεγαλύτερη ακόμα, γιατί αποδυνάμωνε τον άξονα Στενό – Γκόλιο – Κάμενικ, πράγμα με το οποίο δε συμ­φωνούσε ο Γιαννούλης. Γιατί, λοιπόν, έπρεπε να πληρώσει ο Γιαννούλης; Και γιατί μόνο ο Γιαννούλης; Οι Υψηλάντης, Γούσιας, Λάμπρος είχαν περισσότερες ευθύνες. Άρα η δολοφονία του Γιαννούλη στις 20 Αυγού­στου 1948 δεν έγινε γιατί χάθηκε το Κάμενικ και η Μπάτρα, αλλά για άλλους λόγους, που ήταν δυστυχώς προσωπικοί.

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο Γιαννούλης δολοφονήθηκε γιατί:

1) Στη διάρκεια της αντίστασης προσπάθησε να κρατήσει ενωμένες τις δυνάμεις των αριστερών και δεξιών τάσεων με αποτέλεσμα να παρεξηγηθεί. Συχνά έλεγε: «Βγήκαμε στο βουνό για να πολεμήσουμε τους κατακτητές ή για να φαγωθούμε μεταξύ μας;» Γι’ αυτό δεν είχε ανάμειξη στην εκτέλεση των δεξιών αξιωματικών στον Αυγερινό και στο Μελάνθιο.

2) Πήρε θέση καθαρά πατριωτική στην υπόθεση του Μακεδονικού, που δεν ήταν σύμφωνη με την τότε στάση της ηγεσίας της αριστεράς, που ευνοούσε την αυτονομία της «Μακεδονίας του Αιγαίου», στα πλαί­σια των διεθνιστικών τάσεων της εποχής εκείνης, στάση που ευτυχώς άλλαξε γρήγορα, γιατί θεωρήθηκε λαν­θασμένη.

3) Υπερείχε όλων αυτών που αποτελούσαν την ηγεσία του Δ.Σ.Ε. και σε στρατιωτική κατάρτιση και σε γεν­ναιότητα και σε μεγαλοψυχία και σε πολλά άλλα χαρίσματα κι έπρεπε συνεχώς να τον μειώνουν, ώσπου τε­λικά ο Γούσιας τον έβγαλε από τη μέση με τη στυγερή δολοφονία χωρίς δίκη, χωρίς τήρηση των στοιχει­ωδών κανόνων δικαίου.

Αυτά για τον Γιαννούλη η δολοφονία του οποίου συγκλόνισε το πανελλήνιο την εποχή εκείνη.

Συμπερασματικά: Ο Γ. Γιαννούλης αποτελεί πρότυπο ιδεολόγου αριστερού πατριώτη που, παρά τα λάθη, αγωνίστηκε για μια δικαιότερη κοινωνία, όραμα που δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε ούτε με τον υπαρκτό σοσιαλισμό κι έσβησε με την κατάρρευσή του.

Υπήρξε παράλληλα, ο Γιώργος  Γιαννούλης ένα από τα θύματα του αριστερού κινήματος που «έφαγε» τα καλύ­τερα παιδιά του.

Μια σειρά λαθών του αριστερού κινήματος οδήγησε στον ανώφελο τρίτο γύρο. Μια σειρά λαθών της άλλης πλευράς ανάγκασε τους αριστερούς να οδηγηθούν στον τρίτο γύρο. Τα λάθη και των δύο πλευρών μάς οδήγησαν στον εμφύλιο με τις γνωστές τραγικές συνέπειες.

Φαίνεται πως τα παθήματα μάς έγιναν πια μαθήματα.

Ποτέ πια εμφύλιος… !

(Οι φωτογραφίες από το αρχείο του Τζημοπούλειου Λαογραφικού Μουσείου Επταχωρίου)